1- GEÇİCİ KORUMA STATÜSÜ NEDİR
Geçici koruma statüsü, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 91. Maddesinde düzenlenmektedir. Bu maddeye göre; savaş, iç çatışma veya insan hakları ihlali gibi olağanüstü durumlar nedeniyle ülkesini terk etmek zorunda kalmış ve ülkesine geri dönemeyen yabancılar için uygulanan geçici bir korumadır. 22 Ekim 2014 tarihinde Resmi Gazete’de yürürlüğe giren Geçici Koruma Yönetmeliği ile Türkiye’de geçici koruma altındaki bireylerin hakları, hizmetlere erişimi, yükümlülükleri ve bu koruma statüsünün uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ayrıntılı bir şekilde belirlenmektedir. Sonuç olarak bu statü, uluslararası koruma ihtiyacı olan bireylerin temel haklarını güvence altına almak için geliştirilmiş özel bir mekanizmadır.
2- GEÇİCİ KORUMA KAYIT İŞLEMİ
Geçici koruma kayıt işlemi 2 aşamalı olarak gerçekleşmektedir. Ön kayıt aşaması ve asıl aşama.
Ön kayıt aşaması, Göç İdaresi Genel Müdürlükleri’nde yapılmaktadır. Ön kayıt aşamasında, başvuru sahibinin temel kimlik bilgileri kaydedilir. Dolayısıyla bu işlem için yanınızda kimliğinizin bulunması büyük önem taşımaktadır. Kimliğiniz olmadığı takdirde beyanlarınız esas alınmaktadır. Ön kayıt işlemi tamamlandığı takdirde başvuru sahibine ön kayıt belgesi verilmektedir. Bu belge, ikinci aşamaya geçmenizi sağlayan bir belgedir.
Ön kayıt aşamasından sonra yetkili kurumlar tarafından 30 günlük bir güvenlik soruşturması başlatılmaktadır. Bu soruşturma ile başvuru sahibinin güvenlik açısından herhangi bir engel teşkil edip etmediği incelenmektedir.
Asıl kayıt aşaması ise yine Göç İdaresi Genel Müdürlükleri’nde gerçekleştirilmektedir. Bu aşama ile birlikte başvuru sahibine Geçici Koruma Kimlik Belgesi verilmektedir. Bu belge Türkiye’de yasal olarak kalma hakkı sağlamaktadır.
Ayrıca başvuru yapan kişi, yetkililerle ortak bir dilde anlaşamıyorsa kayıt sırasında ücretsiz bir şekilde tercüman isteyebilmektedir.
3- GEÇİCİ KORUMANIN KAPSAMI
Geçici koruma yabancıları bir takım haklar sağlamaktadır. Bu haklar, Geçici Koruma Yönetmeliğinde sayılmaktadır;
- Sağlık Hizmetleri
- Eğitim Hizmetleri
- İş Piyasasına Erişim Hizmetleri
- Barınma ve Sosyal Yardım Hizmetleri
- Adli Yardım
4- GEÇİCİ KORUMANIN SÜRESİ
Geçici koruma statüsü 3 şekilde sona erebilir;
A. Genel olarak sona ermesi,
İçişleri Bakanlığı’nın teklifi üzerine Cumhurbaşkanı kararıyla sona erdirilebilmektedir
B. Bireysel olarak sona ermesi,
Geçici Koruma Yönetmeliğinin 12. Maddesinde[1] düzenlenmektedir.
C. Gönüllü geri dönüş,
Geçici koruma altındaki kişiler, kendi istekleriyle ülkelerine dönebilmektedirler. Böyle bir durumda geçici koruma statüleri sona ermektedir. Bu süreç, uluslararası örgütler ve sivil toplum kuruluşları tarafından bireyler güvenli bir şekilde tekrardan ülkelerine dönebilsinler diye titizlikle yürütülmektedir.
5- GERİ GÖNDERMEME UNSURU ( NON – REFOULEMENT)
Geçici koruma rejiminin en temel ilkelerinden biri, bireylerin zorla geri gönderilmemesidir. Türkiye, bu ilkeyi taraf olduğu sözleşmeler ile kabul etmektedir.
1951 Cenevre Sözleşmesinin 33. Maddesinde geri göndermeme ilkesi şu şekilde düzenlenmektedir:
“Hiçbir taraf devlet, bir mülteciyi, ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir sosyal
gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayatı ya da özgürlüğü
tehdit altında olacak ülkelerin sınırlarına, her ne şekilde olursa olsun geri
göndermeyecek veya iade (“refouler”) etmeyecektir.”
Fakat bu maddenin istisnası yine aynı maddenin 2. Fıkrasında düzenlenmektedir. Kişi bulunduğu ülke için bir tehlike arz ediyorsa ya da kişi bir suçtan kesin hüküm giymiş ise bu ilke uygulanmamaktadır.
[1] Geçici korumanın bireysel olarak sona ermesi veya iptali
MADDE 12- (1) Geçici korunanların;
a) Kendi isteğiyle Türkiye’den ayrılması,
b) Üçüncü bir ülkenin korumasından faydalanması,
c) Üçüncü bir ülkeye insani nedenler veya yeniden yerleştirme kapsamında kabul edilmesi ya
da üçüncü bir ülkeye çıkış yapması,
ç) Ölmesi,
d) (Ek:RG-25/12/2019-30989-CK-1851/7 md.) Kanunda yer alan diğer yasal kalış türlerinden
birisi ile kalış hakkı kazanması,
e) (Ek:RG-25/12/2019-30989-CK-1851/7 md.) Türk vatandaşlığını kazanması,
hallerinde geçici koruma bireysel olarak sona erer.
(2) 8 inci maddenin birinci fıkrası kapsamında yer alanların geçici korumanın kapsamı dışında
tutulması gerektiğinin sonradan anlaşılması halinde geçici koruma, Genel Müdürlük veya valilikler
tarafından iptal edilir.
(3) (Ek:RG-25/12/2019-30989-CK-1851/7 md.) Mazeretsiz olarak bildirim yükümlülüğünü üç
defa üst üste yerine getirmeyenlerin geçici korumaları Valilik tarafından iptal edilir. Bu maddenin
uygulanmasında 13 üncü madde hükümleri uygulanır.
Peki geri göndermeme unsuru neden uygulanır? Ülkede savaş, iç çatışma veya şiddet gibi bir durumun olması ya da kişinin bulunduğu ülkede işkence veya kötü muameleye maruz kalma tehlikesi gibi nedenlerle uygulanmaktadır. Özellikle Suriye gibi savaşın aktif bir şekilde sürdüğü bölgelerden gelen kişiler bu ilke gereği geri gönderilmemektedir.
Sonuç olarak 2024 itibariyle, Suriye’deki savaşta azalmalar olmuşsa da ülkede genel anlamda bir istikrar sağlanmamaktadır. Dolayısıyla yoğun bir dönüş olmamakla birlikte gönüllü geri dönüşlerde bir artış meydana gelmektedir.
KAYNAKÇA
Comments